ΤΙ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΚΟΤΖΑΜΑΝΗ-ΠΑΠΠΑ – ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜ. ΚΟΥΡΕΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Ο πληθυσμός της Θεσσαλίας μειώνεται χρόνο με τον χρόνο και πέρα από τα μεγάλα αστικά κέντρα και τις πρωτεύουσες των Περιφερειακών Ενοτήτων που συγκεντρώνουν τους περισσότερους πολίτες, οι υπόλοιπες περιοχές «γερνούν» με τους σχετικούς δείκτες να πέφτουν συνεχώς. Από το 2011 έως το 2021 η Θεσσαλία έχασε περισσότερους από 40.000 κατοίκους, ενώ η οικονομική κρίση είναι μόνο ένας από τους λόγους που επηρέασαν αρνητικά τον αριθμό των γεννήσεων. Η φτωχοποίηση της ελληνικής κοινωνίας και η οικονομική κρίση συνέβαλαν στη φυγή προς το εξωτερικό κυρίως νέων και μορφωμένων ανθρώπους που είδαν την μετανάστευση ως μονόδρομο.
Πριν από λίγες μέρες τον κώδωνα του κινδύνου έκρουσε ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, μιλώντας για την κοινωνική διάσταση του δημογραφικού ζητήματος στη Θεσσαλία και στη χώρα γενικότερα, στο πλαίσιο επιστημονικής εκδήλωσης με θέμα: «Η σύγχρονη οικογένεια και η γονεϊκότητα, υπό το πρίσμα των επιτευγμάτων της Αναπαραγωγικής Ιατρικής – Κοινωνική Διάσταση – Προσαρμογή νομοθετικού πλαισίου», που διεξήχθη στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο της Λάρισας.
«Δεν ξέρω αν έχει γίνει αντιληπτό απ’ όλη την κοινωνία της Θεσσαλίας και της χώρας, αλλά από τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί για το δημογραφικό φαίνεται πως αποτελεί μια μεγάλη βόμβα στα θεμέλια της Θεσσαλίας. Ενώ μέχρι την προηγούμενη δεκαετία, η Θεσσαλία τα πήγαινε σχετικά καλά, τα τελευταία δέκα χρόνια έχει αποκτήσει ένα πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα το οποίο είναι συνδυασμός δύο παραγόντων. Φεύγουν οι νέοι και ταυτόχρονα οι γεννήσεις είναι λίγες. Θα μπορούσαν κάποιες πολιτικές πρακτικές, κυρίως κεντρικές αλλά και περιφερειακές να βοηθήσουν. Γενικά, πιστεύω πως μπορεί να υπάρξει βελτίωση». Αναφέρθηκε ακόμη και στην ανισοκατανομή του πληθυσμού και στην υπερσυγκέντρωσή του σε μεγάλες πόλεις, αστικά κέντρα και κυρίως σε πεδινές περιοχές, εν αντιθέσει με μικρότερες πόλεις, χωριά, ημιορεινές και ορεινές περιοχές.
Ας «μιλήσουν» οι αριθμοί
Η έρευνα των καθηγητών Βύρωνα Κοτζαμάνη και Βασίλη Παππά, ιδρυτικών μελών του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), δείχνουν αριθμούς που μόνο προβληματισμό δημιουργούν για τον μέλλον της χώρας και ιδιαίτερα στη Θεσσαλίας.
Έως και το 2021 η Θεσσαλία μετρά μόνιμο πληθυσμό 688.255 κατοίκων, τη στιγμή που δέκα χρόνια πριν (2011) αριθμούσε 732.762 κατοίκους. Η τρίτη μεγαλύτερη πληθυσμιακά περιφέρεια από την περίοδο 1991-2021 σημειώνει μείωση ύψους 5.65%, ενώ μόνο την τελευταία δεκαετία αυτός ο αριθμός έφτασε 6.07%.
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας
Την τελευταία δεκαετία, όλες οι περιφέρειες της χώρας εκτός της Κρήτης και του Ν. Αιγαίου βλέπουν τον πληθυσμό να μειώνεται διαρκώς. Ωστόσο στη Θεσσαλία η μείωση (-6%) είναι σαφώς υψηλότερη από τον μ.ο, της χώρας (-3,1%), και βρίσκεται στην ομάδα των 3 περιφερειών με τα υψηλοτέρα αρνητικά ποσοστά μεταβολής, αν και μακριά από αυτά της Δυτ. Μακεδονίας (-10,3%).
Αντίστοιχη είναι όμως η εικόνα και σε όποιον παρακολουθήσει μεμονωμένα κάθε Περιφερειακή Ενότητα. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώνεται στην Π.Ε. Τρικάλων που αριθμεί 122.081 κατοίκους (-6,87%), ακολουθεί η Π.Ε. Μαγνησίας με 177.448 κατοίκους (-6,61%), η Π.Ε. Καρδίτσας με 106.305 (-6,38%), η Π.Ε. Λάρισας με 268.963 (-5,40%) και τέλος η Π.Ε. Σποράδων με 13.458, καταγράφοντας και τη μικρότερη μείωση με (-2,46%).
Από εκεί και πέρα, πλην τεσσάρων Δήμων σε όλη τη Θεσσαλία που σημειώνουν αύξηση στη μεταβολή πληθυσμού (Αλοννήσου 14,11%, Λίμνης Πλαστήρα 12,92%, Αργιθέας 1,35% και Λαρισαίων 0,93%), όλοι οι υπόλοιποι σημειώσουν μειώσεις.
Στην Π.Ε. Λάρισας ο Δήμος Ελασσόνας κρατάει τα σκήπτρα χάνοντας από το 2011 έως το 2021 σχεδόν το 1/5 του πληθυσμού του (-20,74%). Ακολουθούν οι Δήμοι Κιλελέρ και Τεμπών με μείωση 13,35% και 12,43%, ενώ κλείνουν τη λίστα ο Δήμος Φαρσάλων σημειώνοντας μείωση 11,88%, ο Δήμος Τυρνάβου με 10,99% και τέλος ο Δήμος Αγιάς με 6,62%.
«Γερνάει» ο πληθυσμός
Όσον αφορά τους θανάτους σε σχέση με τις γεννήσεις, η Θεσσαλία βρίσκεται κοντά στους μέσους εθνικούς όρους με μικρές σχετικά διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις Περιφερειακές Ενότητές της.
Έχει «ήπια» -αρνητικά- φυσικά ισοζύγια και δεν είναι από τις πλέον γερασμένες περιφέρειες της χώρας, αλλά σε ενδοπεριφερειακό όμως επίπεδο σημειώνονται έντονες αποκλίσεις από τους μέσους περιφερειακούς όρους. Έτσι η πλειοψηφία των Δήμων και Δ.Ε του μη πεδινού τμήματος της βρίσκονται σε ιδιαίτερα προβληματική θέση και στα πρόθυρα της δημογραφικής κατάρρευσης με επιπτώσεις στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή Θεσσαλίας. Σε αυτό συνέτεινε σημαντικά και συσσωρευτικά η εσωτερική μετανάστευση των τελευταίων δεκαετιών με τη εγκατάλειψη των περιοχών αυτών από τμήμα του νεανικού πληθυσμού τους. Για παράδειγμα πλην των τεσσάρων μεγάλων Δήμων (Λαρισαίων, Βόλου, Τρικκαίων και Καρδίτσας), στην πλειοψηφία σημειώνονται περισσότεροι θάνατοι παρά γεννήσεις, ενώ η Θεσσαλία μετρά πληθυσμό 173. 151 ατόμων που ξεπερνούν τα 65 έτη ζωής. Συγκεκριμένα σημειώνει μία αύξηση στο 25,16% τη στιγμή που ο αντίστοιχος δείκτης της χώρας φτάνει το 22,79%, αξίζει να σημειωθεί πως ο Δήμος Αργιθέας είναι και ο πιο «γηρασμένος», καθώς από τους 3.498 κατοίκους το 40,71% (1.424) ξεπερνούν αυτό το όριο ηλικίας.
Πρωτοβουλίες Δ. Κουρέτα
Ο κ. Κουρέτας δήλωσε ανοικτός σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία για την καλύτερη αξιοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το Δημογραφικό. Για παράδειγμα από τους συνολικά 5 άξονες του Εθνικού Σχεδίου, ο Άξονας 4 με τίτλο “Τοπική Ανάπτυξη-Προώθηση Καινοτομίας” που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων 13 Περιφερειακά Σχέδια Δράσης είναι ψηλά στην ατζέντα του Περιφερειάρχη. Ομοίως και ο 2ος Άξονας που αφορά αφενός στην εκπόνηση από την Περιφέρεια των συμπληρωματικών δράσεων που θα προκύψουν από την προσαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης στις ειδικές συνθήκες της Περιφέρειας, αφετέρου στην εκπόνηση και υλοποίηση αυτόνομων δράσεων. Αν και η Κυβέρνηση έχει ήδη κοστολογήσει τις ενότητες των δράσεων που παρουσίασε, η προσαρμογή τους στις συνθήκες της Π.Θ. θα απαιτήσουν συμπληρωματικές δαπάνες που θα πρέπει να καλυφθούν από την Περιφέρεια ή να ενταχθούν από την Κυβέρνηση στον επόμενο προϋπολογισμό. Όλα αυτά θα πέσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων του Δημ. Κουρέτα με την κυβέρνηση.
Πάντως σύμφωνα με τον Περιφερειάρχη Δημ. Κουρέτα, «ανεξαρτήτως του Εθνικού Σχεδίου Δράσης της Πολιτείας, η Περιφέρεια και ο ίδιος προτίθενται να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού. Ήδη η Περιφέρεια Θεσσαλίας προκήρυξε την Πρόσκληση με τίτλο «Ενίσχυση των ερευνητικών υποδομών και του εξοπλισμού δημόσιων φορέων έρευνας που εδρεύουν στη Θεσσαλία στους τομείς προτεραιότητας της RIS3», που στόχο έχει να κρατήσει στη Θεσσαλία 80 με 90 περίπου ερευνητές, οι οποίοι θα εργαστούν πάνω στην εφαρμοσμένη έρευνα για δύο χρόνια στην περιοχή μας. Είναι σημαντικό που θα κρατήσουμε ανθρώπους εδώ να δουλέψουν, διότι συνήθως τα παιδιά μετά τις σπουδές τους φεύγουν στο εξωτερικό».
Αυτή είναι μία από τις πολλές Δράσεις του προγράμματος «Θεσσαλία 2021-2027» που στοχεύει στην ανάπτυξη της υπαίθρου, στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, το οποίο θα δώσει κίνητρα κυρίως σε νέους ανθρώπους να κάνουν οικογένεια, να έχουν πρόσβαση στη δημόσια υγεία και παιδεία, ίσες ευκαιρίες με τα αστικά κέντρα. Πολύ σύντομα ο Περιφερειάρχης θα παρουσιάσει το αγροτικό πρόγραμμα για την Θεσσαλία, το οποίο εκτός από τη στήριξη του αγροτικού εισοδήματος, που είναι βασικός στόχος θα προβλέπει δράσεις για την αγροδιατροφή και τη σύνδεση του πρωτογενούς τομέα με τον τουρισμό και τον πολιτισμό. Οι πολιτικές-μέτρα πρέπει να στοχεύουν πρωτίστως στις ηλικιακές ομάδες από 20 έως 40 καθότι αυτές αποτελούν τον πυρήνα της υπό δημιουργίας οικογένειας και παραγωγικότητας.
Λ.Π.
