Από όλες τις έγνοιες που έχει ένας ασσυριολόγος, μία πρέπει να είναι η πιο χρονοβόρος: η ταύτιση των χαμένων αποσπασμάτων του περίφημου Επους του Γκιλγκαμές και η μετάφρασή τους. Το αρχαιότερο, εξ όσων γνωρίζουμε, σημαντικό λογοτεχνικό έργο, του οποίου μια πρώτη εκδοχή γράφτηκε στη Μεσοποταμία πάνω από 3.000 χρόνια πριν, έχει έρθει στο φως περίπου κατά τα δύο τρίτα. Και το υπόλοιπο κομμάτι της ιστορίας του μυθικού βασιλιά της Ουρούκ, γραμμένο σε σφηνοειδή γραφή πάνω σε πήλινες πλάκες, είτε βρίσκεται κρυμμένο και ατεκμηρίωτο σε αποθήκες μουσείων ή περιμένει να ανασκαφεί κάπου στο σημερινό Ιράκ.
Από όλες τις συνέπειες της τεχνητής νοημοσύνης, μία φαίνεται να είναι η πιο ωφέλιμη και γοητευτική: η ενίσχυση της έρευνας και της επιστήμης. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι στους ωφελούμενους ανήκουν και ο Γκιλγκαμές ή έστω οι ασσυριολόγοι που τον μελετούν. Και αυτό, γιατί η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει ταχύτατα κάτι που σε εκείνους έπαιρνε δεκαετίες: να συγκεντρώσει τα αποσπάσματα της σφηνοειδούς γραφής που έχουν ψηφιοποιηθεί από ιδρύματα και φορείς, να τα ταυτίσει με το Επος του Γκιλγκαμές και να τα μεταφράσει. Για να γίνει κατανοητή η ισχύς της ΑΙ, αρκεί να πούμε ότι η πρώτη αποκρυπτογράφηση του έπους έγινε το 1872, από τον αυτοδίδακτο γνώστη της σφηνοειδούς γραφής Τζορτζ Σμιθ· τα αποσπάσματα που εντοπίστηκαν και μεταφράστηκαν έκτοτε είναι περίπου 5.000, ενώ από το 2018, που ένα ερευνητικό πρότζεκτ του Πανεπιστημίου «Λούντβιχ Μαξιμίλιαν» του Μονάχου έβαλε την τεχνητή νοημοσύνη στο παιχνίδι, έχουν ταυτιστεί και μεταφραστεί 1.500.
Οι φιλόλογοι γίνονται «hi-tech»
Διάσπαρτες σε ιδρύματα ανά τον κόσμο, ανακτημένες ενίοτε από αρχαιοκάπηλους ή τη «μαύρη» αγορά, οι πλάκες και τα θραύσματα σφηνοειδούς γραφής είναι σύμφωνα με τους New York Times περίπου 500.000 συνολικά. Είτε σχετίζονται με το Επος του Γκιλγκαμές είτε όχι, μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση της γλώσσας του. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το ερευνητικό πρότζεκτ του Πανεπιστημίου του Μονάχου που με τη βοήθεια της ΑΙ ταυτίζει και μεταφράζει τα θραύσματα (fragments) του έπους λέγεται Fragmentarium και ο επικεφαλής του, Ενρίκε Χιμένεζ, καθηγητής στο Ινστιτούτο Ασσυριολογίας του ιδρύματος, δήλωσε σύμφωνα με τους New York Times ότι τα προσφάτως μεταφρασμένα αποσπάσματα «προσθέτουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες στην ιστορία».
Στην ιστορία του Γκιλγκαμές φυσικά. Που κάποτε ξεκίνησε με τον φίλο του, Ενκίντου, ένα μεγάλο ταξίδι. Στην πορεία σκότωσαν το τέρας Χουμπάμπα και οι θεοί θύμωσαν τόσο, που καταδίκασαν τον Ενκίντου σε θάνατο. Ο Γκιλγκαμές τότε θέλησε να μάθει το μυστικό της αθανασίας από έναν πρόγονό του, τον Ουτναπίστιμ, ο οποίος είχε επιζήσει από μια πλημμύρα «βιβλικών» διαστάσεων.
Τα νέα αποσπάσματα φανερώνουν ότι ο Ενκίντου προσπάθησε να αποτρέψει τον Γκιλγκαμές από τη θανάτωση του Χουμπάμπα. Στη συνάντηση επίσης του ήρωα με τον αθάνατο πρόγονό του, εκείνος του εκμυστηρεύτηκε ότι πριν από την πλημμύρα είχε χαρίσει, είχε «επιδαψιλεύσει» αν θέλετε, άφθονα δώρα στους άνδρες που θα κατασκεύαζαν μια σωτήρια κιβωτό. «Δεν είχαμε ξανασυναντήσει τη λέξη “επιδαψιλεύω”», έλεγε στους Times ο ασσυριολόγος Μπέντζαμιν Φόρστερ. «Και νομίζω ότι ο Ουτναπίστιμ ένιωθε ενοχές, γιατί γνώριζε ότι όσοι τον βοηθούσαν, θα πνίγονταν σε μερικές ημέρες».
