Τη συστοιχία των κινδύνων που απειλούν την ευστάθεια και την επάρκεια του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας και τις πιθανότητες εκδήλωσης του καθενός εξ αυτών περιγράφει η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) στο επικαιροποιημένο σχέδιο ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση.
Κεντρικό συμπέρασμα της Ρυθμιστικής Αρχής είναι ότι το σύστημα ηλεκτρισμού βρίσκεται υπό συνεχή πίεση τόσο από ακραία καιρικά φαινόμενα (που ήδη έκαναν την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια), όπως καύσωνες μεγάλης διάρκειας και ξηρασία αλλά και έντονες βροχοπτώσεις με πλημμυρικά φαινόμενα (τύπου «Daniel»), όσο και ανθρωπογενείς παράγοντες όπως οι κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες ενεργειακές υποδομές.
Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση των σεναρίων κρίσης με βάση την πιθανότητα εμφάνισής τους, ένα κύμα καύσωνα -με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται για την υψηλή ζήτηση για ηλεκτρισμό και τη μείωση των υδροηλεκτρικών εφεδρειών-, μια κυβερνοεπίθεση μεγάλης κλίμακας αλλά και ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο από καταιγίδες που μπορούν να προκαλέσουν πολλαπλές αστοχίες στις Γραμμές Μεταφοράς, είναι από πιθανά έως πολύ πιθανά.
Ακραία φυσικά φαινόμενα και «ασύμμετρες» απειλές
Με άλλα λόγια, πέρα από τα φυσικά φαινόμενα, εξίσου ανησυχητικές είναι και οι «ασύμμετρες» απειλές. Κυβερνοεπιθέσεις μεγάλης κλίμακας, στοχευμένες παρεμβάσεις σε κρίσιμες ενεργειακές υποδομές, ή ακόμα και διακοπή της παροχής φυσικού αερίου για γεωπολιτικούς λόγους, ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.
Η ΡΑΑΕΥ δεν αποκλείει ακόμη και την περίπτωση ενός εθνικού μπλακ άουτ από συντονισμένη κυβερνοεπίθεση στα πληροφοριακά συστήματα του ΑΔΜΗΕ, του ΔΕΔΔΗΕ ή και μονάδων ΑΠΕ.
Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής υποχρέωσης για επικαιροποίηση του σχεδίου αντιμετώπισης κρίσεων κάθε τέσσερα χρόνια, η νέα έκθεση της ΡΑΑΕΥ προσομοιώνει 15 διαφορετικά σενάρια κρίσης. Για την αξιοπιστία τους, χρησιμοποιήθηκαν πραγματικά δεδομένα από το ελληνικό ενεργειακό σύστημα, όπως φορτία, διαθεσιμότητα μονάδων, παραγωγή ΑΠΕ και δεδομένα διασυνδέσεων. Ανάλογα με το σενάριο, η διάρκεια κρίσης κυμαίνεται από μερικές ώρες έως και έναν μήνα, με κρίσιμες συνέπειες για τη λειτουργία του συστήματος.
Παρατεταμένος καύσωνας: Το πιο πιθανό και επικίνδυνο σενάριο
Στο σενάριο παρατεταμένου καύσωνα -όπως αυτού που έπληξε τη Νοτιοανατολική Ευρώπη κατά το περυσινό καλοκαίρι– η ΡΑΑΕΥ περιγράφει μια εικόνα υψηλής ζήτησης, περιορισμένης παραγωγής από ΑΠΕ, μειωμένης απόδοσης θερμικών μονάδων και ταυτόχρονα συμφόρησης στις διασυνοριακές διασυνδέσεις. Σε τέτοιο περιβάλλον, η ενεργοποίηση εφεδρειών είναι αναμενόμενη, αλλά η αντοχή τους περιορισμένη.
Ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να επιφέρει εκτόξευση των τιμών ηλεκτρισμού, όπως ακριβώς συνέβη την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου 2024. Μάλιστα, η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου κινδύνου -καθώς η πιθανότητά επανεμφάνισής του είναι πολύ υψηλή- βρίσκεται πολύ υψηλά στην ατζέντα του ΥΠΕΝ, η πολιτική ηγεσία το οποίου αναμένεται να θέσει το θέμα αντιμετώπισης μιας θερινής «κρίσης τιμών» στη ΝΑ Ευρώπη στο Συμβούλιο των Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ την Δευτέρα 16 Ιουνίου.
Λαμβάνοντας υπ’ ύποψιν ότι συχνά οι καύσωνες ακολουθούνται από καταιγίδες μεγάλης έντασης, πλημμύρες και διαβρώσεις εδαφών, η έκθεση της ΡΑΕΕΥ προβλέπει σοβαρές επιπτώσεις σ’ ένα τέτοιο σενάριο, όπως ζημιές σε υποσταθμούς, υποδομές μεταφοράς, ακόμα και σε Κέντρα Υψηλής Τάσης (ΚΥΤ). Αυτές οι καταστάσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε προληπτικές απομονώσεις εξοπλισμού, προκαλώντας διαταραχές στην τροφοδοσία και ανάγκη για αυξημένες εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας.
Το ντόμινο των συνδυασμένων κρίσεων
Ιδιαίτερα επικίνδυνη θεωρείται η ταυτόχρονη εμφάνιση δύο ή περισσότερων κρίσεων -για παράδειγμα, κυβερνοεπίθεση συνδυασμένη με ακραίο καιρικό φαινόμενο. Ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μονάδων παραγωγής, υπερφορτίσεις στο δίκτυο και συνολική αστάθεια του συστήματος. Σύμφωνα με τη ΡΑΑΕΥ, ενώ σε διασυνοριακό επίπεδο οι επιπτώσεις ενδέχεται να είναι περιορισμένες, σε εθνικό επίπεδο η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε κρίση ασφαλείας.
Το «Σχέδιο Άμυνας» και τα εργαλεία αντιμετώπισης των κρίσεων
Το σχέδιο της ΡΑΑΕΥ καθορίζει σαφώς τα εργαλεία και τα βήματα αντίδρασης σε κάθε κρίση. Αναλυτικά:
- Ενεργοποίηση εφεδρειών
- Συντονισμός με τους διαχειριστές του συστήματος
- Προληπτικές παρεμβάσεις και συντηρήσεις
- Διαχείριση φορτίων (ακόμη και περικοπές, όπου απαιτείται)
- Επιβολή πλαφόν στην αγορά, σε έσχατο στάδιο
Στο επίκεντρο βρίσκεται το “Σχέδιο Άμυνας” του ΑΔΜΗΕ, που ενεργοποιείται όταν όλα τα υπόλοιπα μέτρα έχουν εξαντληθεί και το σύστημα κινδυνεύει με κατάρρευση. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει χειροκίνητες ενέργειες για τη διατήρηση της ευστάθειας και την αποφυγή γενικευμένου μπλακ άουτ.
Η ενεργειακή ασφάλεια στο προσκήνιο
Καθώς η Ε.Ε. βρίσκεται πλέον σε επιφυλακή λόγω των συνεχιζόμενων κυβερνοεπιθέσεων και των γεωπολιτικών εντάσεων, το ελληνικό σύστημα καλείται να διαχειριστεί και να σχεδιάσει τη λειτουργία του με βάση ένα νέο, σύνθετο περιβάλλον κινδύνων, με το σχέδιο της ΡΑΑΕΥ να φιλοδοξεί να αποτελέσει βασικό εργαλείο διατήρησης της ενεργειακής ασφάλειας σε μια εποχή ρευστότητας και απρόβλεπτων εξελίξεων.
