Μεταρρυθμίσεις στη διαχείριση των φόρων με ενίσχυση της προοδευτικότητας του φορολογικού συστήματος και ένα φιλικότερο προς τις επιχειρήσεις φορολογικό περιβάλλον με ταυτόχρονο περιορισμό των στρεβλώσεων και των διοικητικών βαρών συνιστά ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας.
Μέσα από την έκθεσή του για τη Νομισματική Πολιτική, ανοίγει συζήτηση για τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας και αλλαγές στους φορολογικούς συντελεστές την ώρα που η κυβέρνηση σχεδιάζει το πακέτο της ΔΕΘ με τις μειώσεις άμεσων φόρων στο επίκεντρο των οποίων θα βρίσκεται η μεσαία τάξη. Σύμφωνα με την ΤτΕ, η ενίσχυση της προοδευτικότητας του φορολογικού συστήματος μπορεί να εξουδετερώσει τη φορολογική διάβρωση (fiscal drag), συμβάλλοντας παράλληλα σε μια δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών και σε βελτίωση της εισπραξιμότητας των φόρων.
Η φορολογική διάβρωση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο το κράτος λόγω πληθωρισμού εισπράττει περισσότερα φορολογικά έσοδα την ώρα που οι φορολογούμενοι «ανεβαίνουν» σε υψηλότερα κλιμάκια πληρώνοντας περισσότερους φόρους, παρά το γεγονός ότι τα ονομαστικά τους έσοδα και η αγοραστική τους δύναμη δεν έχει αυξηθεί. Η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, πλήττει κυρίως τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η προοδευτικότητα του συστήματος και να αυξάνεται η ανισότητα.
Όπως τονίζεται στην έκθεση της ΤτΕ,η φορολογική διάβρωση, αποτελεί σημαντικό πρόβλημα ,καθώς έχει σημαντικές επιπτώσεις για τη δίκαιη κατανομή του φορολογικού βάρους, ιδιαίτερα όταν τα εισοδήματα αυξάνονται σε ονομαστικούς όρους λόγω πληθωρισμού χωρίς αντίστοιχη ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης.
Φορολογική διάβρωση
Σε ειδικό κεφάλαιο της έκθεσης της ΤτΕ για την φορολογική διάβρωση στην Ελλάδα αναφέρεται ότι η φορολογική επιβάρυνση αυξήθηκε λόγω της μη προσαρμογής των φορολογικών κλιμακίων στον πληθωρισμό. Χαρακτηριστικά, η ελαστικότητα του φόρου εισοδήματος – δηλαδή το πόσο αυξάνονται τα έσοδα για κάθε 1% αύξηση εισοδήματος – ενισχύθηκε από 1,8 το 2019 σε 2,0 το 2023. Σύμφωνα με την έκθεση, το 70% της φορολογικής διάβρωσης το 2023 προήλθε από τη μετακίνηση φορολογουμένων σε υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια, έναντι μόλις 20% το 2019. Η μετατόπιση αυτή αφορά κυρίως εργαζόμενους που, αν και παραμένουν στο ίδιο επίπεδο αγοραστικής δύναμης, εμφανίζονται εισοδηματικά «πλουσιότεροι» και φορολογούνται αυστηρότερα. Αν και τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος παρέμειναν στο 5,9% του ΑΕΠ και ο μέσος συντελεστής μειώθηκε οριακά στο 8,7%, η επιβάρυνση για τα μεσαία στρώματα παραμένει αισθητή.
Ωστόσο αναφέρει ότι οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις της περιόδου 2019-23 (κυρίως η αναμόρφωση της φορολογικής κλίμακας, η μείωση των συντελεστών και η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών), συγκριτικά με τα εναλλακτικά σενάρια που εξετάστηκαν, ενίσχυσαν περισσότερο την αναδιανεμητική ικανότητα του φορολογικού συστήματος, ενδυναμώνοντας τον προοδευτικό του χαρακτήρα και περιορίζοντας την ανισότητα.
Η Τράπεζα της Ελλάδος δεν προτείνει ρητά την καθιέρωση μόνιμου μηχανισμού τιμαριθμικής αναπροσαρμογής αλλά επισημαίνει ότι με δεδομένο τον περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο, η διαχείριση της φορολογικής διάβρωσης απαιτεί προσεκτική ισορροπία μεταξύ της ελάφρυνσης των φορολογουμένων και της διατήρησης των δημοσίων εσόδων.
Σύμφωνα με την έκθεση, στην ίδια κατεύθυνση, της δικαιότερης κατανομής των φορολογικών βαρών, έχει συμβάλει και η πρόσφατη αλλαγή στον τρόπο φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών με την εισαγωγή ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος.
Επιδόματα και φοροκίνητρα
Επίσης η ΤτΕ προτείνει:
- Την παροχή στοχευμένων φορολογικών κινήτρων στις νεοφυείς επιχειρήσεις και στις επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη.
- Αξιολόγηση και επαναπροσανατολισμό των δημόσιων πόρων από τομείς με χαμηλή παραγωγικότητα προς εκείνους που προσφέρουν πολλαπλασιαστικά οφέλη στην οικονομία και στην κοινωνία, καθώς και την αποφυγή μέτρων αποσπασματικού και βραχυχρόνιου χαρακτήρα στη διαχείριση των δαπανών.
- Για τη χορήγηση επιδομάτων να λαμβάνονται κριτήρια και πέραν των εισοδηματικών, όπως προκύπτουν από τα φορολογικές δηλώσεις, λόγω της τάσης απόκρυψης των εισοδημάτων.
- Πρόσθετες προσπάθειες για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και τη μετάβαση σε μια οικονομία μέσης και υψηλής εντάσεως τεχνολογίας.
- Απλοποίηση του κανονιστικού πλαισίου για τις επιχειρήσεις με δράσεις μείωσης της γραφειοκρατίας, περιορισμού των εμποδίων εισόδου και εξόδου των επιχειρήσεων, βελτίωσης του χωροταξικού σχεδιασμού και απλοποίησης των διαδικασιών χρήσης γης.
- Ενίσχυση του κράτους δικαίου και βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος με την επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης.
